Het belang van controle over jouw zenuwstelsel
Het in balans zijn van jouw zenuwstelsel zorgt ervoor dat je je goed voelt, je herstelt goed en verkeert in een goede mentale en fysieke gezondheid. Mocht dit niet het geval zijn , dan kun je je mentaal en fysiek slecht voelen. Het probleem is dat bij een groot deel van de mensen dit UIT balans is. Hiermee weten om te gaan gaat je veel verbetering brengen in jouw fysieke en mentale gezondheid. Hier leer je meer.
Autonoom en willekeurig zenuwstelsel
Ons zenuwstelsel is tweedelig. Een deel dat we bewust kunnen aansturen, het willekeurig zenuwstelsel, bijvoorbeeld als je kiest om je arm of been te laten bewegen, te wandelen of sporten. Het andere deel is het autonome zenuwstelsel, dit is het deel dat onvrijwillig werkt en zorgt voor veel lichaamsprocessen waar je je niet bewust van bent. Hierbij kun je denken aan bijvoorbeeld het regelen van je hartslag, vertering van je eten, het accommoderen (sluiten en openen) van je pupillen, etc.
Zo zijn er ook een aantal lichaamsfuncties die door beide systemen geregeld worden. Het knipperen van je ooglid gebeurd gedurende de dag hoofdzakelijk door je autonome zenuwstelsel, je knippert duizenden keren per dag zonder dat je hier bewust een actie voor onderneemt. Je kunt echter ook kiezen om bewust een knipoog te geven, dit wordt geregeld door je willekeurige zenuwstelsel. Een ander voorbeeld is je ademhaling.
Sympaticus en Parasympaticus
Gedurende de dag en nacht is ons autonome zenuwstelsel constant aan het afwisselen in activiteit tussen de ruststand (parasympaticus) en de actiestand (sympaticus). De hele dag door zijn delen van jouw lichaam snel aan het afwisselen tussen deze twee standen. Als jij bijvoorbeeld ‘s ochtends opstaat en de badkamer in loop, zet je het licht aan. Om niet te veel licht in je ogen te krijgen wordt de parasympaticus geactiveerd om de pupillen kleiner te maken. Als je vervolgens je gezicht wast onder het koude water uit de kraan wordt de sympaticus actief om je hartslag en ademhaling iets op te schroeven en je alert te maken. Zo is je zenuwstelsel constant ‘‘in beweging’’.
Het zit wat complexer in elkaar, maar grofweg kun je de tweedeling als volgt maken: Tijdens activiteit, stress of situaties waar je moet focussen, concentreren of analyseren, is met name de sympaticus actief is. Je kunt hierbij denken aan werken, aan het verkeer deelnemen, leren, tijdsplanning, op de computer aan het werk zijn, gefocuste taken op je telefoon etc. activiteit van de sympaticus maakt energie vrij (dissimilatie) en kost dus energie.
Tijdens ontspanning, rust, slapen, eten en verteren is de parasympaticus actief. Dit is de tegenhanger van de sympaticus en is bedoeld voor rust, herstel en energie opladen (assimilatie).
Chronische stress in de huidige samenleving
Het afwisselen tussen de sympaticus en parasympaticus kan ons zenuwstelsel perfect zelf. Als jij een duik neemt in een koud meer dan hoef jij niet je best te doen om je ademhaling te versnellen, je hartslag te verhogen, je bloedvaten samen te knijpen en je alertheid te verhogen. Dit gaat vanzelf. Wat ons brein en lichaam prettig vindt, is afwisseling tussen beide systemen. Langdurig in een sympatische stand staan zorgt voor vermoeidheid, verlies van concentratie en verlies van enthousiasme, de natuurlijke prikkel zou zijn om rust te nemen en daardoor de parasympaticus te activeren. Andersom als jij heel lang aan het rusten bent en je bent opgeladen, dan ga je je vanzelf vervelen. Dit is een prikkel voor activiteit en de sympaticus te activeren.
Onze huidige samenleving is waar dit principe fout gaat, met name de laatste decennia. Onze maatschappij en technologie zorgt voor een constante mogelijkheid tot overstimulatie van de sympaticus. Onbewust zorgen producten die we gebruiken voor een verslavende werking door in te werken op ons beloningssysteem, via dopamine en een permanente stimulatie van de sympaticus. Denk bijvoorbeeld aan smartphone gebruik (social media, online shoppen, spelletjes, constante toegang tot het nieuws).
We zijn verslaafd geraakt aan het constant ‘‘aan staan’’, we zijn constant op zoek naar prikkels en dat kan gevolgen hebben voor je mentale en fysieke gezondheid. Uiteindelijk kunnen zelfs klachten van chronische stress, overspanning en burn-out optreden.
Hoe houdt je je zenuwstelsel in balans?
In de snelle samenleving waarin we leven is het voor veel mensen noodzakelijk om bewust om te gaan met een balans tussen activiteit en rust. Je zult merken dat dit een positief effect gaat hebben op je fysieke en mentale gezondheid en dat je beter in je vel gaat zitten.
HEEL stappenplan voor balans van het zenuwstelsel:
Regelmatig inchecken bij jezelf
Door onszelf constant bloot te stellen aan prikkels is het lastig geworden om te merken of we behoefte hebben aan rust en een prikkelarme omgeving. Om deze reden is het belangrijk om regelmatig in te checken bij jezelf. Bouw momenten op de dag in (of zet een wekker om de 1-2 uur) om te evalueren hoe je je voelt. Al neem je regelmatig maar 5 minuten de tijd om dit te doen, dan ga je vanzelf beter in staat zijn om je grens te kennen. Dit mechanisme is bij overspanning en burn-out vaak uit balans.
Triggers beperken
Ga voor jezelf na wat triggers zijn die jou sympaticus stimuleren. Wat zorgt bij jou voor het ‘‘aan blijven staan’’ en probeer hier aanpassingen in te maken. Voor veel mensen zijn werk en smartphone gebruik de twee grootste triggers. Evalueer dan bijvoorbeeld of je jouw werk anders kan indelen (bijvoorbeeld door meer pauzes in te lassen) en kijk bijvoorbeeld hoeveel tijd je spendeert op je telefoon en hoe je dit kunt verminderen. Telefoongebruik kun je optimaliseren en VOOR je laten werken, in plaats van tegen je.
Ontspanningsmomenten met weinig prikkels inbouwen
Het bewust inbouwen van ontspanningsmomenten kan een groot verschil maken in het balanceren van jouw zenuwstelsel. Dit kun je doen door bijvoorbeeld op vaste momenten van de dag ademhalingsoefeningen of meditatie te doen, even gaan liggen met je ogen gesloten of een kop thee drinken zonder naar een scherm te kijken.
Zorg voor goede slaap
Slaap is een belangrijke factor om te herstellen (parasympaticus) en met een volle batterij aan de nieuwe dag te beginnen. Slaap je te weinig of is de kwaliteit van je slaap niet goed, dan is jouw vermogen om actief, gefocust en energiek te zijn verminderd.
Zorg voor routine
Bouw een dagroutine op. Ons brein en zenuwstelsel werken goed met vast ingebouwde acties en pauzes. Op die manier ‘‘weet’’ het waar het aan toe is en is er makkelijker een balans te vinden. Dit betekent natuurlijk niet dat elke dag hetzelfde hoeft te zijn en dat je nooit eens naar een feestje kan gaan. Globaal een dagritme aan houden, zoals op vaste tijdstippen gaan slapen en opstaan, op vaste momenten gaan sporten en op vaste momenten eten is iets wat goed kan helpen.
Kijk naar voeding en gebruik producten & supplementen die helpen om te ontspannen
Bewerkte en suiker rijke voeding zorgen voor een verhoogd stress niveau in het lijf en aanmaak van het stresshormoon cortisol. Het op orde brengen van je dieet, door bijvoorbeeld ‘‘whole foods’’ te eten, kan een groot verschil maken. Mocht je toch in periodes van hoge stress terecht komen, dan kan het helpen om producten & supplementen te gebruiken om stress te verminderen, meer te ontspannen en beter te slapen.
