Testosteron: Een cruciaal geslachtshormoon
Testosteron is vaak geassocieerd met mannelijkheid en spieropbouw, maar de rol ervan in de fysieke en mentale gezondheid gaat veel verder dan dat. Dit hormoon speelt een cruciale rol in diverse aspecten van ons lichamelijk en geestelijk welzijn. In deze blog leer je meer over het belang van testosteron voor de gezondheid en welke rol het speelt in het lichaam.
Wat is Testosteron?
Testosteron is een van de geslachtshormonen die zowel bij mannen als vrouwen voorkomt, maar in verschillende concentraties. In mannen wordt testosteron hoofdzakelijk geproduceerd in de testikels, terwijl het in vrouwen wordt aangemaakt in de eierstokken en de bijnieren. Hoewel testosteron aanwezig is in zowel mannen als vrouwen, verschillen de niveaus en de effecten ervan. Mannen hebben doorgaans veel hogere testosteronspiegels dan vrouwen, wat bijdraagt aan hun specifieke kenmerken, zoals diepere stemmen en gezichtsbeharing. Bij vrouwen spelen lagere niveaus van testosteron een rol in het handhaven van vrouwelijke eigenschappen en reguleren ze de menstruatiecyclus. Dit hormoon is verantwoordelijk voor een hoop essentiële lichaamsfuncties, waaronder:
Spiermassa en kracht
Testosteron bevordert de ontwikkeling van spieren en draagt bij aan de groei en reparatie van spierweefsel.
Botgezondheid
Het hormoon speelt een belangrijke rol in het behoud van sterke botten en helpt osteoporose en botbreuken bij zowel mannen als vrouwen te voorkomen.
Libido en seksuele gezondheid
Testosteron is cruciaal voor de seksuele functie en het libido bij zowel mannen als vrouwen. Met name is een verlaging van het testosteron niveau bij mannen gelinkt aan een verminderd libido en erectieproblemen.
Mentale gezondheid
Testosteron heeft invloed op het geestelijk welzijn, met positieve effecten op stemming, zelfvertrouwen en energieniveaus. Een laag testosteronniveau kan leiden tot piekeren, een laag zelfbeeld, stemmingswisselingen, angsten en depressie.
Vetverdeling
Het hormoon beïnvloedt de verdeling van lichaamsvet en helpt bij het handhaven van een gezond gewicht. Met name vetopslag rond de borst en de heupen heeft een relatie met een laag testosteron niveau.
Energie en vitaliteit
Voldoende testosteronniveaus zijn nodig voor een gezonde energiehuishouding en vitaliteit. Een laag testosteron niveau hangt samen met verminderde energie en vermoeidheid.
Testosteron bij Mannen
Voor mannen is testosteron van vitaal belang voor hun algehele gezondheid en welzijn. Naarmate mannen ouder worden, neigt het testosterongehalte echter te dalen. Dit fenomeen staat bekend als 'andropauze'. Een laag testosterongehalte bij mannen kan leiden tot symptomen zoals verminderde spiermassa, vermoeidheid, depressie en een afname van de seksuele functie. In sommige gevallen kan testosteronvervangingstherapie worden overwogen om deze symptomen te verlichten. Testosterongehalte wordt in Nederland niet vaak getest bij de huisarts. Je kunt je testosterongehalte ook thuis laten testen, hierbij wil je ook andere waarden meenemen, zoals cortisol en DHEA.
Testosteron bij Vrouwen
Bij vrouwen zijn de effecten van testosteron subtieler, maar niet minder belangrijk. Het hormoon speelt een rol in het behouden van spiermassa, libido en geestelijke gezondheid. Tijdens de menopauze kunnen de testosteronspiegels bij vrouwen dalen, wat kan leiden tot verminderde seksuele interesse en energie. Artsen kunnen in sommige gevallen hormoonvervangingstherapie overwegen om deze symptomen te verlichten. In het geval van Polycysteus-Overium- Syndroom (PCOS) zie je juist vaak een te hoog testosterongehalte. Bij klachten van PCOS is het aan te raden om naar de huisarts te gaan om dit te laten onderzoeken. Je kunt je hormonen ook thuis laten testen
Totaal Testosteron vs. Vrij Testosteron
Totaal Testosteron en vrij testosteron zijn beide vormen van het hormoon testosteron in het lichaam, maar ze verschillen in hun beschikbaarheid en functies.
Totaal Testosteron
Dit is het totale hoeveelheid testosteron in de bloedbaan, dat wil zeggen, alle testosteron in het lichaam, ongeacht of het al dan niet gebonden is aan eiwitten. Ongeveer 98% van het totale testosteron is gebonden aan eiwitten, voornamelijk aan het geslachtshormoonbindend globuline (SHBG) en albumine. Dit gebonden testosteron is niet direct beschikbaar voor weefsels in het lichaam en heeft dus minder biologische activiteit.
Vrij Testosteron
Dit is het deel van het totale testosteron dat niet gebonden is aan eiwitten en dus vrij door het lichaam kan circuleren. Het vrije testosteron is biologisch actief en kan cellen en weefsels beïnvloeden. Ongeveer 2% van het totale testosteron is vrij.
Het vrije testosteron is het hormoon dat direct betrokken is bij de regulatie van diverse lichaamsfuncties, zoals spieropbouw, seksuele functie en andere effecten die geassocieerd worden met testosteron. Het wordt beschouwd als de biologisch actieve vorm van testosteron omdat het vrij kan binden aan receptoren in cellen en de beoogde effecten kan veroorzaken.
Het meten beide niveaus van testosteron is belangrijk om inzicht te krijgen in de hormonale gezondheid van een persoon, vooral als er vermoedens zijn van hormonale onevenwichtigheden. De totale testosteronspiegels alleen geeft niet het volledige beeld van de beschikbaarheid van dit belangrijke hormoon in het lichaam. Om die reden is het belangrijk om een compleet beeld te krijgen.
Het Belang van een Gezonde Levensstijl
Ongeacht het geslacht is een gezonde levensstijl cruciaal voor het handhaven van evenwichtige testosteronniveaus. Dit omvat een uitgebalanceerd dieet, regelmatige lichaamsbeweging, voldoende slaap en stressmanagement. Roken en overmatig alcoholgebruik kunnen ook de testosteronspiegels negatief beïnvloeden. Het is belangrijk om te streven naar een gezonde levensstijl om de algehele gezondheid te bevorderen en de hormonale balans te behouden.
Daarnaast kun je nog een aantal dingen doen om je testosterongehalte omhoog te brengen:
Meer proteïnen eten (1.25–2 gram per kilo lichaamsgewicht per dag)
Vlees, vis, kip, eieren
Mits getolereerd: zuivel, peulvruchten, zoals witte en bruine bonen, linzen en kapucijners, noten en pinda's.
Blootstelling aan zonlicht, of suppletie met vitamine D (in de winter).
Bij tekorten eventueel suppleren met een multivitamine, zink en ashwaganda
